Рашэнне выхаваўчых і адукацыйных задач, фарміраванне дастатковага ўзроўню ведаў і ўменняў дзяцей, дасягненне дзяржаўнага стандарту ва ўмовах рознаўзроставай групы малакамплектных дзіцячых садоў выклікае ў выхавальнікаў значныя цяжкасці. Да таго ж асноўная метадычная літаратура па дашкольнай адукацыі разлічана на ўстановы з аднаўзроставым складам дзіцячых груп.

       Перад педагогам стаіць няпростая задача - пабудаваць сваю працу так, каб яна забяспечвала захаванне самакаштоўнасці, непаўторнасці дашкольнага перыяду дзяцінства.

      Самую істотную частку побыту дзяцей ва ўстанове дашкольнай адукацыі складае рэжым дня. Правільнае фізічнае развіццё дзіцяці неймаверна без строгага выканання рэжыму дня, які павінен адпавядаць рэальнаму складу дзяцей у групе. Пры вызначэнні агульнага рэжыму для дзяцей трох-чатырох узростаў за аснову бярэцца рэжым сярэдняга ўзросту і з улікам рэжыму для астатніх дзяцей ўносяць некаторыя змены ў працягласць рэжымных працэсаў.

       Важна заўсёды выконваць правіла - рэжымныя працэсы пачынаць з малодшымі дзецьмі, паступова падлучаючы больш старэйшых (у іншым парадку адбываецца толькі ўздым дзяцей пасля дзённага сну).

       Рэжым толькі тады арганізуе жыццё дзяцей, з'яўляецца важным фактарам выхавання, калі ён выконваецца выразна і ўзгоднена ўсімі работнікамі.

      Каб усе віды дзейнасці ажыццяўляліся на добрым педагагічным узроўні, вялікае значэнне мае ўзгодненасць у працы выхавальніка і памочніка выхавальніка. Памочнік выхавальніка рознаўзроставай групы павінен асабліва добра ўсведамляць сваю ролю ў педагагічнай працы з дзецьмі, валодаць асноўнымі прыёмамі арганізацыі рэжымных працэсаў, разумець, чым яна можа дапамагчы малышам, а што яны павінны рабіць самастойна. Дапамога памочніка выхавальніка неабходная пастаянна, але больш за ўсё ў самыя напружаныя ў змешанай групе моманты - пры завяршэнні адных працэсаў і пераходзе да іншых: падрыхтоўка да прагулцы, выхад на ўчастак і вяртанне ў групу, укладванне дзяцей, правядзенне працэдур загартоўвання.

       Важна ўмець выкарыстоўваць усе перавагі выхавання дзяцей рознага ўзросту - наладзіць сваю работу так, каб навучыць старэйшых клапаціцца пра малодшых. У сумеснай выхаванні дзяцей рознага ўзросту ёсць шмат станоўчага. Сталыя зносіны малодшых дзяцей са старэйшымі стварае спрыяльныя ўмовы для фарміравання сяброўскіх адносін, клапатлівасці, самастойнасці. Тут старэйшыя дапамагаюць малодшым апрануцца, абараняюць ад крыўдзіцеля і г.д. Асаблівае значэнне набывае прыклад старэйшых для малых. У сілу сваёй схільнасці да пераймання малодшыя паступова пераймаюць ўсе станоўчыя якасці старэйшых. Шматгадовыя назіранні даказваюць, што ў рознаўзроставых групах малодшыя дзеці навучаюцца навыкам значна хутчэй, а старэйшыя растуць больш абачлівымі, добразычлівымі і спагаднымі. Упершыню прыходзячы ў дзіцячы сад малыя трапляюць ва ўжо арганізаваны калектыў, лягчэй падпарадкоўваюцца яго правілам, пераймаючы ва ўсім старэйшым дзецям, якія ў дадзеным выпадку служаць апорай выхавальніка.

       Але ўсё гэта, вядома, не адбываецца само сабой, а з'яўляецца вынікам штодзённай i карпатлівай працы педагога, правільнай арганізацыі жыцця і самастойнай дзейнасці дзяцей. Арганізуючы жыццё дзяцей, іх разнастайную актыўную дзейнасць, выхавальнік павінен, перш за ўсё, клапаціцца аб ахове і ўмацаванні здароўя.

Парады пры правядзенні прагулкі.

         На прагулцы, як і ў памяшканні, выхавальнік клапаціцца аб тым, каб усе дзеці былі занятыя, цікава гулялі са сваімі аднагодкамі і са старэйшымі дзецьмі, працавалі, назіралі за з'явамі навакольнага жыцця і г.д., стварае ўмовы для разнастайнай рухальнай актыўнасці ўсіх дзяцей узроставых падгруп. Пры гэтым важна:

       сачыць за фізічнымі нагрузкамі, чаргаваць гульні і заняткі рознай ступені рухомасці, не дапускаць, каб малыя, пераймаючы старэйшым выконвалі шкодныя і цяжкія для іх рухі (віселі на руках, залазілі на высокія лесвіцы);

         рухомыя гульні з малодшымі дзецьмі мэтазгодна праводзіць у сярэдзіне прагулкі, а са старэйшымі адразу пасля выхаду на ўчастак або ў канцы прагулкі, перад вяртаннем у групу.

       У залежнасці ад мэты і фізічных нагрузак рухомыя гульні могуць праводзіцца з усімі дзецьмі, з двума сумежнымі падгрупамі і асобна з адной групай.

       Перавага варта аддаваць гульняў з двума або адной падгрупе, бо у гэтым выпадку лягчэй ўлічыць розныя магчымасці дзяцей. Важна, каб некалькі разоў на працягу тыдня планаваліся і асобна праводзіліся рухомыя гульні з самымі старэйшымі дзецьмі, бо пры сумеснай арганізацыі гульняў фізічная нагрузка ў старэйшых дзяцей аказваецца недастатковай.

     Неабходна памятаць, што за 30 хвілін да канца прагулкі неабходна перавесці дзяцей на больш спакойную дзейнасць. Тут можна правесці назірання, слоўныя гульні, гутаркі з дзецьмі.

        Арганізацыя рэжымных момантаў

        Арганізацыя мыцця - адзін з важных элементаў у рэжыме  ўстановы дашкольнай адукацыі. Спрыяе прывіццю ўстойлівых гігіенічных навыкаў, развіццю самастойнасці, выхаванню ўзаемадапамогі. Праводзіцца дыферэнцыравана, аднак дзеці павінны засвоіць агульныя для ўсіх правілы:

      заходзіць ва ўмывальны пакой паступова, невялікімі групамі;

       у першую чаргу мыюць рукі малыя, старэйшыя дапамагаюць ім і вучаць;

      не затрымлівацца там ля ракавіны: астатнія дзеці чакаюць;

      мыць рукі, закасаўшы рукавы, не наліваць на падлогу.

   Арганізацыя рэжымных момантаў: харчавання, мыцця, апранання і распранання дзяцей ва ўмовах рознаўзроставай групы патрабуе вялікага майстэрства выхавальніка, выразнасці і зладжанасці работы ўсяго абслуговага персаналу, стварэнне спакойнай і добразычлівай абстаноўкі, ўважлівага стаўлення дарослых да ўсіх дзяцей, асабліва да малодшых. Усё гэта важна таму, што ў невялікі час, якое па рэжыме адводзіцца для правядзення гэтых жыццёва важных працэсаў, неабходна не толькі правільна і хутка абслужыць дзяцей, накарміць, апрануць і г.д., але і ў адпаведнасці з праграмнымі патрабаваннямі забяспечыць фарміраванне неабходных для дзяцей кожнага ўзросту культурна-гігіенічных навыкаў. У працэсе паўсядзённай дзейнасці ў дзяцей варта выхоўваць звычкі правільных паводзінаў у калектыве, сяброўскія ўзаемаадносіны

       Тыпы і варыянты арганізацыі дзяцей на занятках у рознаўзроставай групе:

1.Усе дзеці занятыя адным відам дзейнасці.

2.Камбінаванныя заняткі.

2.Заняткі з адной групай па адной методыцы.

  ТЫП I.

   ВАРЫЯНТ I.

           Пачатак занятка адначасова. Усе дзеці падгрупы працуюць па адной тэме, з ускладненнем для старэйшых дзяцей. Затым дзецям старэйшай падгрупы даецца самастойнае заданне, а дзеці малодшай і сярэдняй падгрупы працуюць з выхавальнікам. На гэтым занятак малодшай з падгрупай сканчаецца. Затым 3-5 хвілін выхавальнік працуе з дзецьмі сярэдняй падгрупы, затым з выхаванцамі старэйшай падгрупы і заканчваецца занятак.

   ВАРЫЯНТ 2.

           Пачатак адначасовы. Усе падгрупы працуюць з выхавальнікам па адной тэме з ускладненнем для старэйшых дзяцей. Тут самастойная праца прапануецца для малодшых і сярэдніх падгруп, а старэйшыя працуюць з выхавальнікам. Даўшы самастойнае заданне ў старэйшай групе, выхавальнік дзве хвіліны правярае самастойнае заданне ў малодшай падгрупе і адпускае дзяцей. Пасля гэтага пераходзіць да праверкі самастойнага задання ў сярэдняй падгрупе, працуе з імі над рашэннем трэцяй праграмнай задачы, падводзіць вынік занятку.

   ВАРЫЯНТ 3.

           Выкарыстоўваецца ў канцы квартала, для кантрольных і выніковых заняткаў.

   1 частка занятку. Дзеці 3-х падгруп працуюць разам па адной тэме з ускладненнем для старэйшых дзяцей.

   2 частка. У ёй прапануецца самастойнае заданне. Праверка самастойнай работы пачынаецца з малодшай падгрупы. Пасля чаго гэтыя дзеці ідуць гуляць, затым правяраецца самастойнае заданне сярэдняй і старэйшай падгруп.

   3 частка. Дзеці сярэдняй і старэйшай падгруп працуюць разам з выхавальнікам па адной тэме з ускладненнем для старэйшых. Пасля чаго дзеці сярэдняй падгрупы вольныя, са старэйшымі дзецьмі выхавальнік працягвае працу і адпускае.

ВАРЫЯНТ 4.

           Занятак пачынаецца з дзецьмі старэйшай групы. Праз 5-7 хвілін запрашае дзяцей сярэдняй падгрупы, праз 5 хвілін дзяцей малодшай падгрупы. У другой частцы занятку дзеці старэйшай падгрупы выконваюць самастойную працу. За гэты час выхавальнік павінен паспець папрацаваць са старэйшай падгрупе і даць ім самастойнае заданне, запрашае дзяцей малодшай падгрупы, тлумачыць і дае самастойную працу. У апошняй частцы занятку ўсе 3 падгрупы працуюць па адной тэме, з ускладненнем для старэйшых падгрупы.

   ВАРЫЯНТ 5.

           Адрозніваецца ад папярэдняга тым, што ў апошняй частцы занятку дзецям сярэдняй падгрупы выхавальнік можа даць самастойнае заданне, а з дзецьмі старэйшай падгрупы працуе па адной тэме.

   ВАРЫЯНТ 6.

           Занятак пачынаецца з дзецьмі старэйшай і сярэдняй падгруп. Яны працуюць з выхавальнікам па адной тэме, з ускладненнем для дзяцей 6-га года жыцця. Затым абодвум падгрупам даецца самастойная праца, на занятак запрашаюцца дзеці малодшай падгрупы. Вырашыўшы адну задачу, яны прыступаюць да самастойнай працы. Выхавальнік у гэты час працуе з дзецьмі старэйшай і сярэдняй падгруп і адпускае іх. Затым надаецца 2 хвіліны для правядзення самастойнай работы з дзецьмі малодшай падгрупы і выніку занятку.

   ВАРЫЯНТ 7.

           1 частка. Занятак пачынаецца з дзецьмі старэйшай падгрупы. Яны працуюць з выхавальнікам па адной тэме. У другой частцы занятку дзеці старэйшай падгрупы працуюць самастойна, дзеці сярэдняй - з выхавальнікам.

         3 частка. Запрашаюцца дзеці малодшай падгрупы. Усе тры падгрупы працуюць разам па адной тэме, потым дзеці старэйшай і сярэдняй падгруп сыходзяць, а выхавальнік працягвае працу з дзецьмі малодшай падгрупы.

ТЫП II.

   ВАРЫЯНТ I.

           Дзве групы занятыя матэматыкай, адна - выяўленчым мастацтвам.

З дзецьмі малодшай падгрупы пачынаецца занятак па выяўленчаму мастацтву. Ўступленне, гутарка, тлумачэнне задання, замацаванне паслядоўнасці ў працы. Дзеці прыступаюць да самастойнай дзейнасці.

            З сярэдняй і старэйшай падгрупай праводзіцца занятак па матэматыцы, з ускладненнем для старэйшых. Даецца заданне для самастойнай работы. У гэты час выхавальнік дапамагае дзецям малодшай падгрупы, праводзіць індывідуальную працу. Пасля аналізу работ, сыходзяць. Праца з двума падгрупамі ў дзяцей сярэдняй групы сканчаецца раней, чым у старэйшых.

   ВАРЫЯНТ 2.

          Вар'іруюцца групы дзяцей наадварот: старэйшая - выяўленчым мастацтве; малодшая - матэматыка.

   ВАРЫЯНТ 3.

           Адна з падгруп - занятак выяўленчым мастацтвам, але ў іншай падгрупе занятак па матэматыцы пачынаецца паслядоўна. Прычым варыянт прадугледжвае магчымасць паведамлення новага матэрыялу адначасова.

ТЫП III.

   ВАРЫЯНТ I.

           Звязаны з неаднолькавым колькасцю заняткаў у тыдзень. Заняткі праводзяцца з дзвума падгрупамі: сярэдняй і старэйшай.

   ВАРЫЯНТ 2.

      Занятак па матэматыцы выхавальнік праводзіць з дзецьмі старэйшай падгрупы па агульнапрынятай методыцы, у гэты час праводзіцца музычны занятак з дзецьмі сярэдняй групы.

Крыніцы: 1. Вучэбная праграма дашкольнай адукацыі, Мінск, Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, "Нацыянальны інстытут адукацыі", 2019;

2. Інструктыўна-метадычнае пісьмо Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь "Аб арганізацыі ў 2021/2022 навучальным годзе адукацыйнага працэсу ва ўстановах  адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйную праграму дашкольнай адукацыі..."